Góry Orlickie w literaturze

Góry Orlickie w literaturze

Góry Orlickie wiele razy były miejscem, w którym rozgrywała się akcja licznych dzieł literatury pięknej, które się później stały trwałym elementem naszego narodowego dziedzictwa kulturowego. Przepiękna sceneria tutejszej krainy oddziaływała w sposób inspirujący na wielu pisarzy. Powodem do chętnego opisywania tego rejonu w literaturze była także różnorodna i bardzo interesująca historia. W regionie leżącym pod Górami Orlickimi można więc połączyć spacery wspaniałą przyrodą, odwiedziny zabytkowych miejsc wraz z poznawaniem historii czeskiej literatury. Znanych postaci i dzieł literackich powiązanych z Górami Orlickimi i ich podgórzem jest zbyt wiele, dlatego zostanie tu przedstawiony jedynie zwięzły wybór.

Nové Město nad Metují

Jedno z najbardziej malowniczych czeskich miast, Nové Město nad Metují, posiada także swoje tradycje literackie. W drugiej połowie lat trzydziestych XX wieku żył tutaj pisarz Jaromír John. W byłym młynie, u zbiegu rzek Opečenka i Metuja odgrywa się jedno z najbardziej udanych opowiadań Jiráska, pod tytułem V Pekle. Pisarz Václav Erben umieścił w novoměstskiej okolicy akcję kilku swych opowiadań ze zbioru O strašidlech. Nové Město nad Metují jest także bramą do krainy Aloise Jiráska, Boženy Němcové i braci Čapków.

Dobruška

Miasto Dobruška zyskało sławę przede wszystkim dzięki powieści Jiráska o czasach narodowego odrodzenia pod tytułem F. L. Věk. Jednak nie każdy wie, że historyczna postać opisana w powieści František Vladislav Hek, patriota z Dobrušky, był pierwszym nowoczeskim satyrykiem. Jego najbardziej znanym dziełem satyrycznym, poza licznymi epigramatami, jest przede wszystkim Veliký pátek. W Dobrušce urodził się i żył osobliwy kronikarz i pisarz Alois Beer, a z jego dzieł rękopiśmienniczych zostały wydane cztery wybrane pisma: Nevděk, Lituji, že nejsem básník, Na vandru i Památnosti mého podomování. Tutejszym rodakiem był także pisarz Josef Laichter, który poświęcił swojemu miastu powieść Sychrova éra. Brat Josefa, Jan był w okresie międzywojennym znanym czeskim wydawcą, który publikował przede wszystkim literaturę naukową. Stąd pochodził także František Adolf Šubert, znana postać czeskiej kultury drugiej połowy XIX wieku, dyrektor Teatru Narodowego a także dramaturg. O swym rodzinnym regionie pisze w małej książce ze wspomnieniami z dzieciństwa pod tytułem U nás v Dobrušce, a w niedalekiej okolicy umieścił akcję swojego dramatu o ostatnim powstaniu wiejskim, zatytułowanego Jan Výrava. Do Dobrušky należą Křovice, w których urodziła się Magdaléna Čudová, będąca historycznym prototypem Babičky Boženy Němcové. W niewielkiej odległości od Dobrušky znajduje się wioska Podbřezí, w której jest piękny zamek Skalka, gdzie rozgrywa się akcja powieści Jiráska, pod tytułem Temno. Losy skaleckich Żydów w czasie trwania wojny prusko-austriackiej w 1866 roku opisał Karel Krpata w swojej powieści Tři dny tammuz. Z wioski Pohoří pochodzi autor powieści historycznych Jan Voborník, a także współtwórca teatru Járy Cimrmana, poeta i autor tekstów Miloň Čepelka.

Solnice

W małym miasteczku Solnice posiada swoje korzenie ojciec teorii odrodzenia Josef Dobrovský. Stąd pochodził jego ojciec. Solnice dała narodowemu odrodzeniu Michala Silorada Patrčku (1787 – 1836), poetę samouka, bezskutecznego wynalazcę, znanego także z powieści Jiráska F. L. Věk. Jirásek także umieścił w Solnicy akcję swojego opowiadania Sobota a w niedalekiej okolicy doliny rzeczki Bělé fragment powieści Skály. W Solnici urodził się również historyk literatury Karel Cvejn.

Rychnov nad Kněžnou

Miasto w samym centrum Podorlicka jest miejscem urodzenia Františka Martina Pelcla (1734 – 1801), znanego przedstawiciela najstarszej generacji odrodzenia narodowego, autora Nové kroniky české. W 1825 roku Magdalena Dobromila Rettigová dokończyła tutaj swoją popularną Domácí kuchařku. Pochodzili stąd również tłumacze Václav Alois Jung (Puškin, Byron) i Otmar Vaňorný (Homéros). W Rychnově nad Kněžnou rozgrywa się fragment akcji powieści Jiráska Husitský král. Rodzinne miasto zainspirowało także jednego z największych czeskich humorystów XX wieku, Karla Poláčka. Napisał on tetralogię o tematyce wojennej: Okresní město, Hrdinové táhnou do boje, Podzemní město, Vyprodáno, a także nieśmiertelną książkę dla dzieci Bylo nás pět. Z Rychnova nad Kněžnou pochodzi także poeta Karel Sýs. Tutejszymi rodakami są również historyk teatralny i dramaturg Jan Bartoš oraz jego brat František Michálek Bartoš, autor prac historycznych o czasach husyckich.

Kostelec nad Orlicí

Miasto położone nad rzeką Divoká Orlice było miejscem działalności znanych postaci z naszej starszej historii literatury: Bohuslava Albína i Tomáše Pešiny z Čechorodu. Sosna Erbena jeszcze do niedawna przypominała jeden z utworów ze zbioru Kytice Karla Jaromíra Erbena. Jedna ze Starých pověstí českých Aloise Jiráska, dotyczy właśnie miejscowości Kostelec. Strajk robotników zakładów tekstylnych w sąsiednich Doudlebách nad Orlicí, zainspirował Marię Pujmanovou do napisania powieści Lidé na křižovatce. W sąsiednich Častolovicach przeżył swoje dziecięce lata Bohuslav Balbín a jako dziekan działał tutaj odrodzeniowy poeta i dramaturg František Rayman (1762 – 1829). W jego komedii pod tytułem Sedlské námluvy jest uchwycony ówczesny podorlicki dialekt.

Vamberk

Miasto położone w pobliżu rzeki Zdobnica jest miejscem urodzenia Františka Hajniše (1815 – 1885), który należał obok F. J. Rubeše i V. Filípka do najpopularniejszych pisarzy satyrycznych XIX wieku. Ludową legendę o vamberskim fextovi /cieniu z ciemności/ przedstawił Václav Čtvrtek w swoich Nezbedných pověstech.

Potštejn

Alois Jirásek umiejscowił w miasteczku położonym w malowniczej dolinie rzeki Divoká Orlica akcję swojej powieści pod tytułem Poklad. Powieść przedstawia koniec ery obskurantyzmu u schyłku XVIII wieku. W Modlivém dole u Potštejna rozgrywa się akcja opowiadania Marie Pujmanové Předtucha. W murach pobliskiego grodu Liticích odgrywa się opowiadanie Jiráska Konec a počátek, które opisuje ostatni okres husytyzmu oraz początki jednoty braterskiej. Z Potštejna pochodzi także pisarz i dziennikarz Vladimír Thiele.

Szczyty Gór Orlickich

Bezpośrednio w Górach Orlickich znajduje się wiele miejsc, które są powiązane z historią czeskiej literatury. Po grzbietach prowadzi Jiráskova górska droga, którą pisarz opisał we wspaniałym studium krajoznawczym Orlické hory, które tworzy główny trzon publikacji o naszym regionie we wielotomowym dziele krajoznawczym pod tytułem Čechy. W podgórskiej miejscowości Dobré urodził się Karel Michl, pisarz i pracownik krajoznawczy, jeden z założycieli wybitnego międzywojennego czasopisma krajoznawczego Od kladského pomezí. Z jego twórczości, poświęconej także rodzinnym okolicom, przypomnijmy sobie chociażby książki: Kousky Františka Housky, Krejčí Vrabec lub też urocze opowiadanie dla dzieci Vlaštovičky. W Dobrém żył także malarz Zdeněk Přibyl, żołnierz ochotnik tzw. „interbrigadista”, który w formie reportażu opisał swoje wrażenia z hiszpańskiej wojny domowej w książkach La corrida i Allons, enfants. W górskiej miejscowości Dobřany żył na początku XIX wieku odrodzeniowy ksiądz i pisarz Josef Liboslav Ziegler. Właśnie tutaj zgromadził wokół siebie regionalnych literatów, których historia nazwała później Grupą literacką Zieglera. Należał do niej na przykład Fr. Vl. Hek. J. M. Král, M. M. Z. Polák i inni. W Deštném v Orlických horách żył piszący po niemiecku poeta Hieronymus Brinke a w Rokytnici v Orl h. również piszący po niemiecku żydowski poeta Mořic Reich. W Górach Orlickich także żyły i tworzyły dwie ludowe poetki: Františka Semerádová z Olejnice v Orl. h. i Anna Rolečková z Hlinného. W Ohnišově urodziła się pisarka Pavla Buzková. Pomiędzy wielu osobistościami, które przebywały w Říčkách, był także pisarz Adolf Hoffmeister.